Het Control and Reporting Centre komt boven de grond

Sinds 1995

Het Control and Reporting Centre werd opgericht in 1955. In volle Koude Oorlog hielden de radaroperatoren een oogje in het zeil voor een eventuele aanval uit het oosten. Als onderdeel van dit NATO Integrated Air and Missile Defense System zijn de basistaken van de eenheid echter niet veranderd, namelijk te allen tijde de integriteit verzekeren van het Belgisch-Luxemburgs luchtruim. Dat doen ze ook in deze bijzondere periode van de Covid-19-pandemie. Naast die opdracht van luchtverdediging voor de NAVO steunt de eenheid de strijd tegen het terrorisme in het kader van homeland defence en het trainingsprogramma van de Belgische F-16-piloten.

Naast deze operationele kerntaak staat het CRC ook nog in voor technische steun aan Air C2 CIS systemen, niet alleen aan de eigen Air Defense systemen, maar ook aan Air Traffic Management–systemen, Meteo-systemen en Communications, Navigation and Surveillance systemen van alle vliegbases van de Luchtcomponent.

Het CRC huisvest ook het National Airspace Security Center (NASC). Dit interdepartementaal agentschap bestaande uit experten van Defensie, Politie, Douane en het Bestuur van de Luchtvaart (DGLV), staat in voor het verzamelen, analyseren en herverdelen van informatie over luchtincidenten op een gecentraliseerde manier voor exploitatie aan de bevoegde instanties.

Van Glons naar Bevekom

Vele mannen en vrouwen hielden gedurende 65 jaar het Belgisch-Luxemburgse luchtruim permanent in de gaten vanuit een bunker 33 meter onder de grond in Glons. Die ondergrondse infrastructuur hebben ze sinds kort ingeruild voor een nieuwe, ultramoderne werkomgeving. En die staat bovengronds! De werken gingen van start op 7 november 2017. Tijdens de Covid-19-crisis moest het CRC niet enkel de dagelijkse werking blijven verzekeren met toepassing van de coronamaatregelen. Ook de voorbereidingen voor de verhuis naar het nieuwe gebouw op de luchtmachtbasis van Bevekom kwamen om de hoek kijken. 

Operations room

De operatiezaal ziet er heel indrukwekkend uit met metershoge flatscreens van muur tot muur, over wel dertien meter. Een heus Air Command & Control Centre waardig.

Eens operationeel zal het CRC het Rescue Coordination Centre (RCC) overnemen van het ATCC en ook onderdak bieden aan het National Airspace Security Center. Dat NASC is een Belgisch interdepartementaal agentschap waarin Defensie, politie, douane en de FOD Mobiliteit op een gecentraliseerde manier zullen samenwerken om alle informatie over luchtincidenten te verzamelen, te analyseren en aan alle betrokken diensten te verdelen.

Recognized air picture (RAP)

In de eerste plaats zorgen de radaroperatoren van het radarstation voor de samenstelling van een radarbeeld en de identificatie van alles wat daarop te zien is. Dit noemen we de recognized air picture (RAP). De track production officer (TPO) identificeert elk contact dat de radar detecteert en geeft het een aantal gegevens mee. Dit gebeurt aan de hand van de gegevens die het toestel zelf uitzendt en andere data zoals het vluchtplan. Elk land is binnen zijn verantwoordelijkheidszone verantwoordelijk voor dit radarbeeld. In het voormalige CRC in Glons stond daarvoor een medium power radar (MPR), maar die is in 2015 buiten dienst gesteld.

Samengestelde radarbeelden

De Luchtcomponent stelt echter al langer het radarbeeld samen op basis van andere radars waarvan we het beeld binnenhalen via datalinks. Om een optimale detectie van alle luchtbewegingen te garanderen, hebben we een verscheidenheid aan militaire 2D- en 3D-radars tot onze beschikking. Ook een netwerk van civiele radars versterkt de mogelijkheden. Elke individuele operator kan een slimme selectie maken van de beschikbare radars, afhankelijk van de missie die hij moet uitvoeren. Om het luchtbewakingsbereik te voltooien gebruiken we de 2D-radars. De 3D-radars zijn dan weer een noodzaak bij het volgen van doelen die geen medewerking verlenen.

Klaar voor incidenten

De radaroperatoren detecteren en identificeren elke vliegbeweging binnen de Belgische verantwoordelijkheidszone. Zo zijn de luchtgevechtsleiders paraat om bij de minste afwijking in te grijpen. Dit kan gaan om een brede waaier aan incidenten: een vliegtuig dat de communicatie verliest, een vliegtuig in nood, een verdacht vliegtuig, over gevoelige zones zoals kerncentrales vliegen, het illegaal gebruik van drones, enzovoort.

Quick reaction alert

De luchtgevechtsleiders staan ​​in direct contact met de quick reaction alert (QRA) interceptors. Dit zijn twee gewapende F-16-jagers die dag en nacht stand-by staan, klaar om indien nodig binnen vijftien minuten op te stijgen. Sinds 1 januari 2017 zijn die F-16’s voor intercepties boven het Benelux-luchtruim afwisselend afkomstig van de Nederlandse en Belgische luchtmacht. De Nederlandse evenknie van het CRC is hiervoor het Air Operations Control Station (AOCS) in Nieuw-Milligen. Bij een incident initiëren en coördineren die radarcentra een gepaste reactie.

Ready to scramble

Afhankelijk van waar het luchtruim wordt geschonden, zal een van de twee centra de QRA F-16’s in de lucht sturen. Zij proberen na te gaan wat de intenties zijn van het verdachte civiele of militaire vliegtuig. Dit heet een scramble. De piloten kunnen op enkele minuten tijd opstijgen en een onderschepping uitvoeren. De gevechtsleiders leiden de gevechtsvliegtuigen met relevante informatie (hoogte, snelheid, locatie, …) naar het verdachte vliegtuig. Om hun onderscheppingsopdracht uit te voeren, mogen de QRA-toestellen de geluidsmuur doorbreken.

Onderschepping boven de Noordzee

Het kan dus gebeuren dat het Belgische CRC twee Nederlandse F-16’s oproept om boven België een verdacht toestel te onderscheppen. Het omgekeerde kan ook. Zo onderschepten in 2018 Belgische F-16’s van de vliegbasis in Florennes een Russische supersonische nucleaire bommenwerper zonder gekend vliegplan boven de Noordzee, ten noorden van de Waddeneilanden. De aansturing van de Belgische vliegtuigen gebeurde toen vanuit het Nederlandse luchtgevechtsleidingscentrum van Nieuw-Milligen.

Een brede inzet

Hoewel de operatoren van het CRC een splinternieuw gebouw hebben, neemt zijn personeel ook geregeld deel aan operaties in het buitenland, bijvoorbeeld aan de NAVO-missie Baltic Air Policing in Litouwen of Estland of Operation Valiant Bat in de Verenigde Arabische Emiraten. Een andere mogelijkheid is een langdurige tewerkstelling in het buitenland als gespecialiseerd personeel bij NAVO-eenheden zoals het Combined Air Operations Center in Uedem en de NATO Airborne Early Warning & Control Force in Geilenkirchen. Daar zijn ze zelfs onderdeel van de crew van de AWACS-radarvliegtuigen van de NAVO. Voor al die internationale opdrachten zet de eenheid in totaal permanent ongeveer twintig collega's in.