De kinesitherapeut, een onmisbare bondgenoot voor de operationele fitheid

Het operationeel houden van een eenheid hangt niet alleen af van training of uitrusting. De fysieke gezondheid van militairen speelt een even belangrijke rol. Bij het 3e Bataljon Parachutisten (3 Para), in Tielen en Gavere, is het kapitein Yente, fysiotherapeut, die deze taak gedeeltelijk op zich neemt.

Kinesist zijn bij Defensie is niet te vergelijken met een traditionele praktijk. De specifieke activiteiten van de ‘patiënten’ – lange marsen, parachutesprongen, schietoefeningen of het dragen van zware lasten – zorgen voor ongewone en belastende houdingen. “In een burgerpraktijk ligt de nadruk eerder op ergonomie en houding aan het bureau”, legt de kapitein uit. “Hier moeten we leren omgaan met andere beperkingen en alternatieve oplossingen vinden.”

Welke beperkingen? “Slaap, voeding en hydratatie zijn niet altijd optimaal. Bovendien is er een abrupte afwisseling tussen periodes van zeer zware fysieke belasting, zoals tijdens een manoeuvre, en periodes zonder enige belasting, wanneer men naar huis terugkeert. Dat is een van de belangrijkste oorzaken van blessures.”

Begeleiding op het terrein

De opvolging stopt niet aan de kazernepoort. De kapitein begeleidt de paracommando’s regelmatig tijdens manoeuvres, zoals onlangs in Noorwegen tijdens de oefening Yellow Condor 25 (3 Para in Noorwegen: aanpassen, innoveren, beschermen | Defensie).

“Tijdens manoeuvres werken we vooral symptomatisch. In kiné-jargon noemen we dat een quick fix. Het idee is om snel in te grijpen bij pijn of spierspanning, zodat de militair kan doorgaan. We behandelen niet altijd de onderliggende oorzaak, bij gebrek aan tijd en middelen.”

Terug in de kazerne wordt het werk diepgaander: “We kunnen het onderliggende probleem verhelpen en voorkomen dat het terugkomt. Het voordeel van deze begeleiding is dat we mensen langdurig kunnen opvolgen en aanvullen wat op het terrein werd uitgevoerd.”

Een aangepaste behandeling

“De meest voorkomende blessures hebben betrekking op overbelasting van de onderste ledematen, vooral kniepijn en verstuikingen van de enkel. Ook zien we veel spierklachten in de schouders en nek, door het dragen van platen of de Berghaus-rugzak”, somt de kinesist op. “En dan zijn er nog de sportblessures, aangezien de meeste militairen ook buiten de dienst trainen.”

De kapitein beschrijft een typisch mechanisme: “Een verkeerde beweging veroorzaakt een spierkramp. De spier wordt erg gespannen, pijnlijk en de doorbloeding verslechtert. Zo ontstaat een vicieuze cirkel: de pijn verhoogt de spanning, de bloedcirculatie wordt nog meer belemmerd en nog meer pijn is het gevolg.”

Om dat te verhelpen, geeft hij de voorkeur aan pijnstillende technieken zoals stretchoefeningen of soms dry needling (een techniek waarbij dunne naalden worden gebruikt om een gespannen spier te ontspannen en pijn te verlichten). “Het is geen oplossing op de lange termijn, maar het vermindert de pijn en houdt de militair operationeel.”

Een ideale nabijheid

Naast de behandelingen zorgt de integratie in de eenheid voor een dagelijkse en informele follow-up. “Ik probeer flexibel te zijn. Soms is het een korte vraag in de mess, in de bus of na een briefing over blessurepreventie.”

Die nabijheid is ook merkbaar in de sportzaal: "Veel militairen gaan regelmatig naar de fitness. Ik kan hen dan direct begeleiden, bepaalde houdingen corrigeren of hun oefeningen aanpassen.”

Hoewel sommigen aanvankelijk terughoudend zijn, zorgen tijd en regelmaat voor vertrouwen. De kapitein vertelt: “Ze vrezen dat een kinesist of arts hen zal verbieden om een oefening voort te zetten. Maar mijn rol is juist het tegenovergestelde: hen in staat stellen zo lang mogelijk op het terrein te blijven of hen er sneller laten terugkeren.”

Hij besluit met: “Door bij elke oefening aanwezig te zijn, win ik hun vertrouwen. Ze kennen me als kinesist, maar ook als officier en als persoon. Ik ken hun beperkingen, hun vermoeidheid, hun dieet. Dat maakt de begeleiding doeltreffender en beter afgestemd op hun operationele realiteit.”

Dankzij de aanwezigheid van kinesisten in de eenheid en tijdens oefeningen zijn de para’s beter gewapend tegen blessures. Kunnen ze niet voorkomen worden, dan zijn ze er weer sneller bovenop. Op die manier verhogen fysiotherapeuten de paraatheid en inzetbaarheid van het bataljon.